Door onder meer toenemende regeldruk, bezuinigingen en onvoldoende aanwas van capabele bestuurders, zien steeds meer publieke organisaties zich genoodzaakt om intensiever samen te werken. Vaak wordt hierbij, met name door stichtingen, gekozen voor een fusie als radicale oplossing. Maar de ervaring leert dat fuseren niet altijd succesvol is. Richard Bot legt uit waarom. En hij laat zien dat er genoeg andere manieren zijn om samen te werken en toch de eigen bedrijfsidentiteit te behouden.

Toenemende regeldruk

De meeste publieke organisaties worden gesubsidieerd door gemeenten of andere lokale overheden. Gemeenten zien hun eigen taken verbreden waardoor ze ook verbreed uitvragen. Als gevolg daarvan proberen ze subsidieaanvragen zoveel mogelijk te clusteren. Dit leidt steeds vaker tot gemeentelijke aanbestedingen voor een ‘specialistisch product’ waarvoor publieke organisaties moeten inschrijven. Deze organisaties zijn van oudsher vaak ingericht op het leveren van een deel van de verbrede uitvraag. Aanbestedingen zijn bovendien vaak ingewikkeld en vragen om kennis en verdieping op allerlei fronten. Zeker bij de kleinere organisaties ontbreken deze kennis en kunde. Zij kunnen hier alleen maar aan voldoen door diensten als cluster aan te bieden.

De mogelijkheden binnen de publieke sector hangen nauw samen met de bewegingen van de centrale overheid. De keuzes van de Rijksoverheid raken publieke organisaties direct. De zorg, woningcorporaties, kinderopvang, lokale overheden, defensie, ontwikkelingssamenwerking sector – bij elkaar goed voor 1/3e deel van de Nederlandse economie – zijn allemaal afhankelijk van het zogenoemde ‘Trap op- trap af-model’: bij extra overheidsuitgaven druppelt er meer geld van boven naar beneden en hebben publieke organisaties meer te besteden, maar bij bezuinigingen krijgen organisaties over de hele breedte van de publieke sector juist minder geld. Het ondemocratische van dit model is dat het geen rekening houdt met de actuele behoefte van de samenleving waarin deze publieke organisaties voorzien.

Bezuinigingen

Wij ondersteunen vaak organisaties met bezuinigingsopdrachten. Daarbij kijken we wat de beste keuze is:

  • het kaasschaafmodel, waarbij alle onderdelen een beetje minder geld krijgen
  • het heroverwegen van de kerntaken
  • een totaal redesign van het primaire proces

Ons advies is altijd om eerst inzicht te krijgen in waar de organisatie iets aan verdient, door de omzet toe te rekenen aan producten of diensten: wat doen we nu eigenlijk? Waar zitten de kosten en wat levert het op? Dit inzicht helpt gerichte keuzes maken.

Waar publieke organisaties vaak aan voorbijgaan, is de focus op omzet verhogen. Dit vraagt om een ‘cultuuromslag’ met minder vrijheid in het werk en meer bedrijfsmatig werken. Een nieuwe financieringssystematiek waarbij steeds meer in uurtje-factuurtje wordt gedacht. Dit levert meer zicht op wat medewerkers doen, wat dit oplevert, en waar bezuinigingsmogelijkheden zitten. Langzaam maar zeker sijpelt dit wel door in de publieke sector, maar dit duurt vaak jaren. Hoe dat komt? Omdat marktdenken door veel publieke organisaties nog altijd als vloeken in de kerk wordt gezien. Terwijl er juist veel te winnen valt met een meer marktgerichte benadering.

Onvoldoende aanwas van capabele bestuurders

Een ander punt van zorg bij veel publieke organisaties is de stagnerende aanwas van capabele bestuurders. Enerzijds komt dit doordat veel babyboomers nu met pensioen zijn of gaan, en anderzijds door de aantrekkingskracht van het bedrijfsleven. De heersende gedachte is dat de Wet Normering Topinkomens (WNT) en zeker ook de daarbij ingeregelde klasse-indeling die geldt voor de publieke sector, hierbij een grote rol speelt. Het voert echter te ver om in dit artikel in te gaan op deze morele discussie.

Hoe dan ook, juist de goed gekwalificeerde mensen kiezen eerder voor het bedrijfsleven of voor grote publieke organisaties. Hierdoor ontstaat, zeker bij de kleinere organisaties, een enorme vraag naar capabele bestuurders. Veel organisaties ervaren dit tekort aan bestuurders als bedreigend en zien als enige uitweg een fusie.

Bij CFO Capabel laten we organisaties zien dat ze dit ook als een kans kunnen beschouwen. Een mogelijkheid om de volwassenheid en kwaliteit van hun managementteam te verbeteren. En een meer bedrijfsmatige manier van besturen in te voeren. Hierbij beperken we ons niet alleen tot het werven van de juiste bestuurders, maar we kijken breder dan de financiële functie. We versterken het MT als geheel met goede controllers, goede HR-managers etc. Zo kan een bestuurder terugvallen op een professioneel MT.

Ook bepalen we waar we de juiste mensen vandaan kunnen halen. Daarbij kijken we naar welke kansen er zijn bij nieuwe generaties om capabele mensen aan te trekken. Maar ook wat er intern gedaan kan worden op het gebied van doorstroom. Bijvoorbeeld door geschikte medewerkers een opleiding aan te bieden waarmee ze kunnen doorstromen naar een managementfunctie.

Fusie is niet altijd de beste oplossing

Onze ervaring is dat publieke organisaties – met name stichtingen – die onder druk staan, te snel overgaan tot een volledige fusie. Dit is een radicale oplossing, maar lang niet altijd de beste. Want feitelijk draait een fusie succesvolle merken de nek om en wordt een nieuw merk gecreëerd dat weer van de grond af moet worden opgebouwd. Bovendien mislukken veel fusies, bijvoorbeeld door onverenigbare culturele aspecten of uiteenlopende inzichten. Waarom dan toch zo snel besluiten tot een fusie? Omdat veel publieke organisaties het onderzoeken en opzetten van een samenwerking ingewikkeld vinden. Dus ligt in hun beleving een fusie voor de hand.

Wij maken onze opdrachtgevers bewust van het feit dat andere vormen van samenwerking ook denkbaar zijn. Vormen waarbij de organisatie haar autoriteit en haar sterke punten behoudt, maar wel schaalgrootte, kennis, kunde of andere voordelen realiseert. Samen met de opdrachtgever bekijken we welke samenwerkingsmogelijkheden beter aansluiten bij de organisatiedoelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

  • Samenwerkingsverbanden tussen scholen.
  • Gemeentelijke samenwerkingsverbanden in de jeugdzorg.
  • Een constructie van hoofdaannemer en onderaannemer, bijvoorbeeld een school die afspraken maakt met een kinderopvangorganisatie.
  • Het opzetten van een overkoepelende organisatie die de back-office van publieke organisaties professioneler neerzet, bijvoorbeeld op het gebied van administratie en IT.

Meer marktdenken noodzakelijk

Mensen die kiezen voor de publieke sector hebben over het algemeen een bepaalde mindset: zij willen graag actief bijdragen aan de maatschappij. Deze toewijding is prachtig, maar zorgt er ook voor dat bij veel publieke organisaties de bereidheid, tijd en kennis ontbreken om nieuwe ontwikkelingen binnen de organisatie meer bedrijfskundig neer te zetten. De kunst is dus om in de cultuur en in het leiderschap een evenwicht te vinden tussen bedrijfsmatiger werken en het behouden van de mooie maatschappelijke aspecten van publieke organisaties.

Voordat u een samenwerking of fusie overweegt, is het raadzaam om eerst te kijken welke onderdelen van uw organisatie kunnen worden geoptimaliseerd. Vaak vraagt dit om een 180 graden gedraaide benadering: ga in de schoenen van de klanten staan, bekijk waar behoefte aan is en wat mogelijk is binnen de geldende wet- en regelgeving. Een voorbeeld: bij een organisatie in de culturele sector ging de subsidie omlaag. Daarop gaven wij het advies om Europese subsidie aan te vragen. Dat werkt anders dan de subsidie van de Nederlandse overheid, namelijk op thema’s. Dit vraagt om meer marktdenken en creatief zijn. Door bijvoorbeeld een voorstelling over pesten te maken, kan de organisatie aanhaken bij het thema sociale inclusie. Vaak is het voor organisaties zelf lastig om op dit soort ‘omdenk-oplossingen’ te komen. Een adviseur (of parttime CFO ????) die door een marktbril naar de organisatie kijkt, kan hierbij helpen.

CFO Capabel helpt publieke organisaties samenwerken

Bij CFO Capabel kunnen we met u meedenken over de meest geschikte vorm van samenwerking voor uw organisatie. Allereerst bekijken we samen wat uw organisatie nodig heeft en in welke mate dat binnen de organisatie zelf gerealiseerd kan worden. Daarnaast begeleiden we uw organisatie om steeds meer commercieel te denken. Bijvoorbeeld door een urenregistratie in te voeren en zo inzicht te krijgen in uw bezettingsgraad, uurtarieven, job-shoptime (het aantal uren dat wordt besteed aan de primaire werkzaamheden afgezet tegen het aantal beschikbare uren). Zo krijgen we een duidelijk beeld van waar kansen zitten voor optimalisatie van uw organisatie, en op welke gebieden we een passende vorm van samenwerking moeten zoeken. Daarbij is een fusie de laatste optie, maar kijken we eerst naar andere vormen van samenwerking waarbij u een compleet dienstenpalet kunt aanbieden en toch uw eigen identiteit kunt behouden. Richard Bot, partner van CFO Capabel, heeft veel ervaring met de publieke sector in de breedste zin van het woord. Hij helpt publieke organisaties meer marktgericht en bedrijfsmatig denken en werken, zodat ze beter in control komen en meer toekomstbestendig zijn.

Andere blogberichten

 

Vijf vereisten voor een goede managementrapportage

Om uw onderneming optimaal te kunnen besturen, heeft u als directeur-grootaandeelhouder inzicht nodig in het reilen en zeilen van uw…

Verder lezen

5 veelgemaakte fouten bij een bedrijfsverkoop

Misschien wilt u er nog helemaal niet over nadenken, maar ooit komt er een moment waarop u uw onderneming zult…

Verder lezen

Meld u aan voor de e-mail nieuwsbrief